Op 13 september jl. schreef Sander Schimmelpenninck in een column in de Volkskrant dat hij van mening is dat het idee dat iedereen recht heeft op een mening onjuist is. Mensen hebben ‘alleen recht op een mening die ze kunnen onderbouwen, het liefst met enige ter zake doende expertise’.
Ik zie dat anders. Iedereen heeft meningen en mag die overal en altijd kenbaar maken. Ik ben het eens met Schimmelpenninck dat er op sociale media veel leugens en halve waarheden worden verkocht, maar dat betekent niet dat we daarom meningen moeten blokkeren.
We moeten blij zijn dat mensen meningen hebben en die durven uiten. Ook als ze (nog) niet zijn gestoeld op feiten. We vergeten te vaak dat lang niet alles dat zich afspeelt meteen door feiten kan worden onderbouwd. We hebben verschillende meningen hard nodig om te beseffen wat er aan de hand is met immigratie en vluchtelingen, met Europa, Amerika, Rusland of China, met Covid-19 en met heel veel andere complexe vraagstukken waar we tegenwoordig mee worstelen.
We moeten ons wel zorgen maken over bubbels waarin politieke en commerciële partijen meningen van mensen voor hun eigen belangen weten te manipuleren. En ja, sociale media sturen mensen via hun algoritmes naar bubbels die passen bij de eigen mening waardoor andere meningen steeds minder worden gehoord.
Een duidelijk voorbeeld hiervan zijn de QAnon websites, meer dan honderd inmiddels, met miljoenen volgers en een steeds groeiende aanhang ondanks het feit dat Facebook en Twitter hebben toegezegd QAnon hard te zullen aanpakken. Aanvankelijk (2017!) werd vooral president Trump gesteund, bijvoorbeeld door de theorie te verspreiden dat de democratische partij in de Verenigde Staten een staat in de staat vormt met als doel president Trump omver te werpen en dat Trump genoodzaakt is om tegenmaatregelen te nemen. Nu is er inmiddels elke complottheorie vinden die je maar kunt bedenken: over kindermishandeling en moord waarbij de top uit multinationals, media en politici zijn betrokken; over het point of no return voor het menselijke ras dat in 2025 zou liggen; over dat het corona-virus door mensen is gemaakt of dat Bill Gates nanodeeltjes in het vaccin wil stoppen zodat de overheid iedereen kan controleren. Ook in Nederland groeit de QAnon-aanhang.
In dergelijke komplotbubbels verandert de dynamiek van meningsvorming. In plaats van feiten toe te laten die niet stroken met jouw gedachtegang zodat je je eigen denken kunt bijstellen als zich nieuwe feiten voordoen, worden feiten gezocht die bij jouw denken passen.
